Puttenpad

Beschrijving

SPIJKENISSE

De oudste vermelding van Spijkenisse is van 1232, toen de polder en het dijkdorp al minstens vijftig jaar bestonden. Spijkenisse ligt binnen de Ring van Putten. Eeuwenlang vormden Spijkenisse en Braband één gemeenschap. De aan de westkant van de dorpskerk gelegen toren is gebouwd rond 1300. Daarna zijn het koor, de dwarsbeuken en het middenschip gebouwd. In 1521 was het gebouw voltooid. De inwoners vonden hun bestaan in de landbouw , veeteelt, visserij, vlasteelt en in de grienden (hoepelmakerijen). De korenmolen 'Nooitgedacht' is gebouwd in 1840. In 1495 stond op deze plaats ook al een molen. Door de geplande nieuwbouw was er in de jaren 90 een strijd over het 'windrecht' en is de molen verhoogd. Achter de korenmolen staat de 'Leeuw van Putten'. Gebouwd in 1881 als stoomgemaal en in 1941 geëlektrificeerd, maalde het Putten droog. Het verving in 1881 de vier watermolens van de ambachten (polders) Simonshaven, Biert, Geervliet en Spijkenisse, gelegen aan de Vierambachtenboezem, en een stoomwatermolen van 1867. Zoals zoveel woonkernen aan de Oude Maas, kende Spijkenisse een kreekhaven, die tot ver in het huidige stadshart doorliep. Spijkenisse kreeg pas in 1935 zijn gemeentewapen, het wapen van de vroegere Heren van Putten. Door de industrialisatie en de havenontwikkelingen in Rotterdam kreeg Spijkenisse een groeikernfunctie.

SPIJKENISSERBRUG

De Spijkenisserbrug werd in 1978 opgebouwd uit delen van de oude Moerdijkbrug. Rechts van deze brug staat het groene brugmonument, een protaaldeel van de oude brug. De oude brug werd gebouwd in 1900 - 1903, ter ontsluiting van Voorne-Putten. In 1933 werd het draaideel van de brug vervangen door een hefdeel vanwege het toegenomen scheepsvaartverkeer. Bij het monument kun je je genieten van het water en scheepsvaartverkeer op de Oude Maas. De Oude Maas is een belangrijke scheepsvaartader tussen de Rotterdamse en Antwerpse haven en de Duitse industriegebieden met hun achterland. Over de Tramdijk reed van 1905 tot 1966 de tram van de Rotterdamse Tramweg Maatschappij van de Rosestraat in Rotterdam naar Oostvoorne en Hellevoetsluis. De rit van Rotterdam naar Spijkenisse duurde 55 minuten. Na de tram is het openbaarvervoer lange tijd met bussen onderhouden. De metro werd in 1985 doorgetrokken naar Spijkenisse. De Groene Kruisweg, de eerste geasfalteerde weg in Spijkenisse, was omstreeks 1933 gereed. 

DE WELPLAAT

De Welplaat, een zand en slikplaat, gelegen ten noorden van Spijkenisse, nabij de overgang van de Oude Maas in toen nog breede Maasmond. Bedijkt van de 16e tot in de 18e eeuw. Iedere ingedijkte polder had zijn eigen boerderij op de vruchtbare jonge zeeklei. Zoals de naam aangeeft, het is een plaat die 'welt'. Bij het graven van een gat wordt dit opgevuld met opwellend brak water. Begin 1800 werd de plaat met een dam verbonden, die in het verlengde van de Molendijk lag. De Welplaat was ingesloten door de Oude Maas, de Botlek en het Hartelse Gat (de verbinding tussen Oude Maas en de Brielse Maas, die naar de Noordzee stroomde). Rondom de plaat uitgestrekte grienden die na omdijking werden volgestort met havenslib. Aan de overzijde van het Voedingskanaal het Botlekgebied, een industriegebied gelokaliseerd op de voormalige Welplaat. 

HARTELPARK

Het Hartelpark aan de noordrand van Spijkenisse vormt de groene buffer tussen de stadsbebouwing en de industrie in de Botlek. Het park bestaat uit twee delen, een oostdeel van dertig hectare en een westdeel van vijftig hectare. De Hartelweg loopt tussen beide parken door. Het oostdeel is aangelegd in 1970 als cultuurpark. De grond bestaat uit voedselrijke klei met daaronder een veenlaag. Vanaf 1992 wordt het park ecologisch beheerd en daarbij is het waterpeil verhoogd, wat betekent dat er zo min mogelijk wordt ingegrepen in de natuurlijk ontwikkeling. Hierdoor verloor het zijn 'keurige' karakter en krijgen veel meer moerasachtige plantensoorten kans tot ontwikkeling te komen. De grazende runderen zijn de vervangers van de maaimachines geworden.

DE HARTEL

De naam Hartel is een verbastering van Hairt-Hille. Dit was een woonterp die in 1353 in opdracht van Beatrijs van Putten werd ingepolderd. 

GEERVLIET

In de middeleeuwen ging alle transport in de delta over water. Daarom zijn vrijwel alle woonkernen op Putten gelegen op of aan een dijk en hebben een kreek die als haven werd gebruikt. De eerste vermelding van Geervliet dateert van 1195 in verband met een tol langs de Bernisse. Door de gunstige ligging langs de drukke handelsroute over de Bernisse waren Geervliet en Biert welvarende steden. Na het dichtslibben van de Bernisse, vanaf 1421, verloren deze steden hun welvaart en de handel maakte plaats voor landbouw en veeteelt. Geervliet kreeg in 1381 stadsrechten en een muur met drie stadspoorten. Het was de residentie van de adelijke heren van Putten. Ten zuiden van de kerk stond het kasteel, het Hof van Putten, het werd begin 1800 gesloopt. De oude kern is in zijn geheel beschemd stadsgezicht.

De oorspronkelijke parochiekerk, gewijd aan Onze Lieve Vrouwe, waarin Nicolaas III van Putten in 1307 een kapittel stichtte, is meermalen verbouwd. De belangrijkste bezienswaardigheid is de graftombe van deze Nicolaas III (overleden in 1311) en zijn vrouw Aleida van Streijen (overleden in 1316) in een nis van het koor. Buiten de kerk staat een stenen schandpaal die bij het Hof van Putten stond. Het stadhuis aan de Kaaistraat is gebouwd omstreeks 1630 en heeft een schepenkamer waarin wapenborden hangen, afkomstig uit Het Hof van Putten. Het gebouw heeft veel functies gehad; gasthuis, stadswaag, woning van de stadsbode-huisarts, zetel van het hoogheemraadschap De Ring van Putten, brandspuithuis, raadzaal en tot nu toe trouwzaal. De Bernisse molen is een stenen korenstellingmolen en gebouwd op het restant van een vroegere kruittoren. Aan de onderzijde is de muur 1,6 meter dik en de schietgaten zijn nog te zien. De molen is gelegen aan het uiteinde van de haven, aan het Spui. Bij hoogwater stroomde dit vol en werd het water opgesloten door sluisdeuren. Bij laagwater in de haven werden de sluisdeuren geopend en werd de haven schoongespoeld (het spuien). De Joodse begraafplaats aan de Spuikade had sinds 1781 een streekfunctie. De oudste steen dateert van 1809. Op de stenen staat de joodse jaartelling. 

SIMONSHAVEN

De naam van dit dorp komt van Simon van Markenburg. Dit was een jongere broer van landsheer Nicolaas III van Putten, die in 1305 toestemming gaf aan Simon om het land in leen te bedijken en in te polderen. De parochiekerk, gewijd aan aartsengel Michael, werd in 1376 voor het eerst genoemd.  Aan de haven stond een kapel van Onze Lieve Vrouw ter Goede Scepe (Schip). Bestuursrechtelijk viel Simonshaven onder het Hof van Putten (Geervliet). Het huidige, zogenaamde Waterstaatskerkje, gesticht voor de polderwerkers uit de 19e eeuw - 1852, ligt net buiten het dorp. Het is een witgepleisterde zaalkerk met een bijzondere akoestiek. Het kerkje is een blikvanger vanuit het omringende polderland. Aan de Ring van het dorp staan nog enkele oude huizen en boerderijen. 

SCHUDDEBEURSBOS

Het Schuddebeursbos is het grootste aaneengesloten bos gelegen in het Bernissegebied. Net als het gehele recreatiegebied Bernisse is dit bos aangelegd bij de ruilverkaveling Voorne-Putten. Het bos heeft een gemengde beplanting van populier, eik en es. Inmiddels zijn er veel bosvogels gesignaleerd. De naam van het bos is ontleend aan de Schuddebeursdijk die langs het bos loopt. De dijk, die in de kern van Simonshaven begint en met een haakse bocht tot aan de Toldijk en Aaldijk bij Hekelingen loopt, moet het water van de Bernisse en het Spui keren. Voor de weinige boeren die in deze polder woonden, was het dijkonderhoud kostbaar, vandaar de naam. 

HEKELINGEN 

In 1376 komt in een brief van Zweeder van Abcoude, Heer van Putten en Streijen de naam Hekelingen voor. Eeuwenlang vormden Hekelingen en Vriesland één gemeenschap. Het dorp Hekelingen ligt gedeeltelijk binnen de Ring van Putten. De huidige kerk is gebouwd in 1851 en verving de in 1850 gesloopte kerk die bij de begraafplaats stond. De inwoners vonden hun bestaansmiddelen in de landbouw, veeteelt en vlasserij. In 1966 is Hekelingen bij gemeente Spijkenisse gekomen en sinds 1 januari 2015 hoort het bij gemeente Nissewaard. 

BOERDERIJEN

Aan de Aaldijk vind je de oudste boerderij van Spijkenisse, 'Hoeve Bouwlust - Zeldenrust'. Op de hekpijlers, waarop twee natuurstenen pijnappels staan, zijn aan de voor- en achterzijde namen te vinden. De boerdrij is gebouwd in 1611, na de herbedijking van De Nieuwe Uitslag van Putten in 1565. De schuur en het woonhuis hebben een L-vorm. Tegen het woonhuis is een zomerhuis gebouwd, waarvoor een vijver ligt om de melk te koelen. 

In de uiterste oosthoek van Putten, vind je de grootste boerderij van Spijkenisse, de 'Wolvenstee', genoemd naar de oorspronkelijke eigenaar met de naam Reinier van der Wolff. Na de overstromingen van 1530 - 1532 werd de polder Nieuw Putten niet herbedijkt. Na opslibbing van deze 'Verdronken Uitlag van Putten', werd deze herbedijkt tot de Oude en Nieuwe Uitslag van Putten en het 'Oude Putsche Kerkhoff'. Deze naam werd Kerkhofspolder en is begin 1600 na de bouw van de boerderij, veranderd in Wolvenpolder. De huidige boerderij is gebouwd in 1927. 

DE BEERENPLAAT

Op het uiterste oostpunt van het huidige Putten ligt het natuurgebied 'De Beerenplaat'.  De naam 'beer' betekent scheiding tussen twee waterwegen, in dit geval de Oude Maas en het Spui. De Beerenplaat is onderdeel van een ecologische verbindingszone die via het Spui naar het Haringvliet loopt. De beerenplaat bestaat uit kreken, biezen-, riet- en ruigtevelden en doorgeschoten griendpercelen. Het oostelijk deel, het Willemsplatbos, is niet toegankelijk. Het gebied is eeuwenlang een half natuur- en cultuurlandschap geweest. Nu wordt het beheerd als een natuurlijk oeverbos (ooibos), waarin spontaane processen zoveel mogelijk de ruimte krijgen. Hierdoor zullen de flora en fauna ook veranderen. Enkele veel voorkomende vogels zijn de ijsvogel, blauwe reiger, blauw borst, aalscholver, bruine kiekendief, sperwer en slobeend. Als planten komen onder andere voor: zomerklokje, gele lis, brede wespenorchis, dotter, bittere veldkers en groot moerasscherm. De half verharde paden kunnen erg modderig zijn. Bij het betreden en het verlaten van de Beerenplaat is goed te zien dat het omliggende akkerland hoger is dan het natuurgebied. Dit buitendijkse gebied is in de jaren 60 opgespoten met havenslib tot op waterkeringshoogte. 

WATERZUIVERING

Op de Beerenplaat heeft waterbedrijf Evides het grootste waterzuiveringsbedrijf van Nederland. Jaarlijks wordt hier 100 miljoen m3 drinkwater gemalen voor circa 1 miljoen Randstedelingen. De basis is rivierwater uit de Maas. Dit wordt door pijpleidingen naar de spaarbekkens in de Biesbosch gepompt en vandaar naar de Beerenplaat. Hier vinden verschillende behandelingsprocessen plaats. De oudste gebouwen, waaronder de karakteristieke koepels van de reine waterreservoirs die je al van verre ziet, zijn ontworpen door de architect Wim Quist. Oorspronkelijk behoorde de Beerenplaat bij de gemeente Oud-Beijerland (nu gemeente Hoeksche waard). De kinderen die op de Beerenplaat woonden, werden iedere dag de Oude Maas overgevaren om in Poortugaal naar school te gaan. een van de overgebleven boerderijen is de zorgboerderij Moed en Vertrouwen. Dit is een kleinschalig biologisch-dynamisch gemengd bedrijf, met melkvee, tuinbouw en akkerbouw. Op de boerderij werken mensen met verstandelijke beperkingen en ex-psychiatrische patiënten als 'hulpboer'. 

ALLEMANSHAVEN EN OMGEVING 

De Allemanshaven is niet voor 'Jan en Alleman', maar kreeg de naam door alemanne of alemans. Dit waren turfgravers met platte bootjes die in de 16e eeuw in de grozen van Putten ael (turf) verwerkten. Het haventje, een door riet omzoomde kreek waarin veel watervogels voorkomen, is nauwelijks te zien en valt droog bij eb. Vanaf de Allemanshaven loopt tot de Beerenplaat een griendstrook langs de Oude Maas.